Scholing in vrijheid

SCHOLING IN VRIJHEID – BIJ 80 JAAR BEVRIJDING

Deze maand is een mooie maand om nog eens stil te staan bij het denken van Jonathan Sacks (1948 – 2020) opperrabbijn van het Verenigd Koninkrijk, lid van het Britse Hogerhuis en auteur van vele boeken, waaronder ‘Een gebroken wereld heel maken’ dat we onlangs op het Leerhuis bespraken. Nu iets uit één van de vijf boeken die hij bij de Tora heeft geschreven: ‘’Exodus, boek van bevrijding’. Onder de titel ‘Scholing in vrijheid’ gaat hij in op de woorden: ‘En vertel uw kinderen die dag: ‘Zo gedenk ik wat de Heer voor mij heeft gedaan toen ik wegtrok uit Egypte’ (Exodus 13: 8).’
Op een keerpunt in de geschiedenis, als de Israëlieten op het punt staan bevrijd te worden, verzamelt Mozes, hun leider, hen om zich heen om hen toe te spreken. Hij had hun kunnen vertellen over de vrijheid, de bestemming van hun tocht of over de gevaren ervan (de lange reis naar de vrijheid, noemde Nelson Mandela dat) of over het land van melk en honing. Maar hij speekt met hen over kinderen en de nabije toekomst, en de plicht om de herinnering door te geven aan generaties die nog geboren moesten worden. Sacks schrijft:
‘Wat de Tora leert, is dat vrijheid niet wordt veroverd op het slagveld, in de politieke arena of in nationale of internationale gerechtshoven, maar in de menselijke verbeelding en wil. Om een land te verdedigen heb je een leger nodig. Maar voor de verdediging van een vrije samenleving heb je scholen nodig. Je hebt families, gezinnen en een onderwijsstelsel nodig waarin idealen van generatie op generatie worden doorgegeven, zodat ze niet verloren gaan, betwijfeld worden of verduisterd raken. Nooit heeft men een dieper inzicht gehad in de vrijheid. Het is niet moeilijk, zo zei Mozes, om vrijheid te verwerven, maar haar behouden is het werk van honderden generaties. Vergeet het en je verlies het.’ (pag. 86)

In deze dagen gedenken we en vieren we 80 jaar bevrijding, in het besef dat onze vrijheid nooit vanzelfsprekend is. Met het idee dat je om een land te verdedigen een leger nodig hebt, zit het in onze tijd wel weer goed. Duizelingwekkende bedragen worden er immers bestemd voor defensie. Maar hoe is het nu gesteld met dat diepste inzicht in de vrijheid: het behouden van een vrije samenleving middels de menselijke verbeelding en wil? Laten we nooit vergeten!
Ds. Renske Zandstra
Lees meer in het kerkblad Onderweg mei 2025